Działania niepożądane leków stosowanych w leczeniu ambulatoryjnym

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Shehab N, Lovegrove MC, Geller AI i wsp. US emergency department visits for outpatient adverse drug events, 2013-2014. JAMA 2016;316:2115-2125.

Działania niepożądane leków stanowią najczęściej występujące niekorzystne skutki opieki zdrowotnej. Większość danych poświęconych tej tematyce dotyczy obserwacji pacjentów leczonych na oddziałach szpitalnych. W związku z tym, że większość pacjentów jest jednak leczona ambulatoryjnie, bardzo ciekawą publikacją jest praca Shehab i wsp., która ukazała się w 2016 r. na łamach czasopisma JAMA, poświęcona działaniom niepożądanym leków przyjmowanych poza środowiskiem szpitalnym.

Autorzy publikacji przeanalizowali informacje dotyczące nagłych działań niepożądanych leków, z powodu których pacjenci w latach 2013-2014 zgłaszali się do monitorowanych w ramach National Electronic Injury Surveillance System-Cooperative Adverse Drug Event Surveillance Project, reprezentatywnych dla całych Stanów Zjednoczonych, 59 szpitalnych oddziałów ratunkowych (SOR). Analiza obejmowała dane dotyczące zdarzeń potencjalnie związanych z przyjmowaniem leków, zarówno przepisywanych na receptę, jak i dostępnych bez recepty, szczepionek, suplementów diety czy nawet produktów homeopatycznych.

Wśród odnotowanych zdarzeń niepożądanych związanych z przyjmowaniem leków 8585 dotyczyło pacjentów pediatrycznych (5133 dzieci ≤ 5. roku życia). Spośród nich ponad 25% (n = 1417; 826 ≤ 5. r.ż.) zostało przyjętych do szpitala. Najczęściej występujące u pacjentów pediatrycznych działania niepożądane leków związane były z przyjmowaniem antybiotyków − u małych dzieci, w wieku ≤ 5. r.ż., odpowiadały one za ponad połowę wizyt na oddziałach ratunkowych (56%), u starszych pacjentów odpowiadały za ok. 32% odnotowywanych zdarzeń. Najczęściej działania niepożądane związane były z przyjmowaniem amoksycyliny (22% przypadków). U małych dzieci często odnotowywano działania niepożądane szczepionek (19,5%). Natomiast w przypadku dzieci i nastolatków w wieku od 6 do 19 lat drugą najczęstszą przyczynę (24%) zgłaszania się na oddziały ratunkowe z powodu działań niepożądanych leków stanowiły przyjmowane leki psychoaktywne (m.in. przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, opioidowe leki przeciwbólowe), najczęściej leki przeciwpsychotyczne. Często odnotowywaną przyczyną zgłaszania się dzieci < 10. r.ż. na SOR było również połknięcie nieprzeznaczonych dla nich leków (5% przypadków), co podkreśla znaczenie zwracania uwagi pacjentom na zachowanie ostrożności w domu i uniemożliwianie dostępu do leków małym dzieciom.

Wyniki tego badania podkreślają znaczenie zwracania uwagi na możliwość wystąpienia działań niepożądanych leków, również tych często przepisywanych, takich jak antybiotyki, oraz konieczność ścisłego monitorowania leczenia z zastosowaniem leków psychoaktywnych.