Podanie adrenaliny zalecane również w przypadku niepewnego rozpoznania wstrząsu anafilaktycznego

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Fineman SM, Bowman SH, Campbell RL i wsp. Addressing barriers to emergency anaphylaxis care: from emergency medical services to emergency department to outpatient follow-up. Annals of Allergy, Asthma and Immunology. DOI: 10.1016/j.anai.2015.07.008.

Podanie adrenaliny jest wskazane również w przypadku gdy rozpoznanie reakcji anafilaktycznej jest niepewne – zaleca panel amerykańskich ekspertów z dziedziny alergologii i medycyny ratunkowej. Opublikowane w sierpniu, na łamach Annals of Allergy, Asthma and Immunology, wnioski ze spotkania ekspertów zajmujących się problemem anafilaksji dotyczą przede wszystkim problemów rozpoznawania tego stanu zagrożenia życia, zbyt rzadkiego stosowania adrenaliny oraz niedostatecznej opieki nad pacjentem po wypisie ze szpitala.

W części poświęconej rozpoznawaniu anafilaksji, amerykańscy eksperci ocenili kryteria rozpoznawania wstrząsu anafilaktycznego opracowane podczas II Sympozjum NIAID/FAAN[1] (tab. 1), zaakceptowane przez WHO i Joint Task Force on Practice Parameters, jako niewystarczające w ratownictwie medycznym. Wynika to z faktu, że początkowo, w przebiegu reakcji anafilaktycznej, objawy nie są jednoznaczne i mogą być spowodowane również przez szereg inny zaburzeń, a jednak, ze względu na efektywność leczenia, ważna jest identyfikacja osób, którym może zagrażać wstrząs anafilaktyczny. Amerykańska grupa zwraca uwagę na konieczność zastosowania epinefryny u osób, u których występują niewielkie objawy i istnieje obawa, że były one narażone na działanie czynnika, który w przeszłości spowodował wstrząs. Istotne jest również rozpoznawanie osób z dość ciężką reakcją alergiczną, która może świadczyć o ryzyku wystąpienia anafilaksji w przyszłości. Tak więc, jak podkreśla panel ekspertów, podanie adrenaliny może być uzasadnione również gdy kryteria NIAID/FAAN nie są spełnione.

Lekiem pierwszego rzutu w anafilaksji jest adrenalina, podawana domięśniowo, u dzieci w dawce 0,01mg/kg m.c., natomiast u dorosłych podaje się 0,3 lub 0,5mg. Nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do stosowania adrenaliny w przypadku wstrząsu anafilaktycznego, a korzyści wynikające z podania odpowiedniej jej dawki przewyższają możliwe działania niepożądane. Adrenalina jest również lekiem bezpiecznym, o ile jest stosowana w zalecanych dawkach i podawana domięśniowo. Również w przypadku przedawkowania, poważne konsekwencje zdarzają się znacznie rzadziej niż w przypadku nie zastosowania epinefryny w anafilaksji. W związku z tym, autorzy omawianej tutaj publikacji zalecają by również w przypadku wątpliwości dotyczących rozpoznania podawać adrenalinę domięśniowo. Warto również dodać, że wczesne zastosowanie epinefryny może zapobiegać dalszemu rozwojowi reakcji anafilaktycznej i skracać czas hospitalizacji, natomiast zwłoka w zastosowaniu zalecanego leczenia związana jest z cięższym przebiegiem wstrząsu i wyższą śmiertelnością[2].

Należy zwrócić uwagę, że w warunkach pozaszpitalnych, z powodu braku dostępnych ampułkostrzykawek o mniejszej zawartości epinefryny, należy podawać dzieciom ważącym mniej niż 15kg 0,15mg adrenaliny i.m., pomimo faktu, że taka dawka może kilkukrotnie przekraczać zalecane 0,01mg/kg m.c.[3]. Również tutaj korzyści przewyższają potencjalne działania niepożądane i błędem jest niepodanie adrenaliny we wstrząsie anafilaktycznym. Inne leki, takie jak leki przeciwhistaminowe czy glukokortykosteroidy, są jedynie opcjonalnym wsparciem terapii, które można zastosować po podaniu epinefryny.

W ramach długofalowej profilaktyki, amerykańscy eksperci zalecają przepisywanie autostrzykawek z adrenaliną wszystkim pacjentom po epizodzie anafilaksji oraz w przypadku podejrzenia podwyższonego ryzyka wystąpienia reakcji anafilaktycznej w przyszłości. Pacjent oraz jego rodzina powinni być przeszkoleni w zakresie rozpoznawania anafilaksji i odpowiedniego postępowania oraz powinien być skierowany do alergologa.