Zalecane schematy żywienia a otyłość

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Daniels LA, Mallan KM, Nicholson JM i wsp. An Early Feeding Practices Intervention for Obesity Prevention. Pediatrics 2015;136:e40-e49.

W lipcowym numerze Pediatrics przedstawiono wyniki badania klinicznego NOURISH oceniającego wpływ szkolenia młodych matek w zakresie schematów żywienia na potencjalne zmniejszenie ryzyka rozwoju otyłości u ich dzieci.

Czynniki środowiskowe oddziałujące w pierwszych latach życia mają znaczący wpływ na dalszy rozwój człowieka. Stosowany schemat żywienia, wspólnie z uwarunkowaniami genetycznymi i czynnikami obecnymi w trakcie życie płodowego, istotnie wpływa na ryzyko rozwoju otyłości. Sposób podawania pokarmu w początkowych etapach życia rzutuje na preferencje smakowe, regulację apetytu oraz na odżywianie się przez resztę życia[1]. Pozytywne efekty karmienia mlekiem matki są powszechnie znane, natomiast skutki stosowania konkretnych schematów wprowadzania nowych pokarmów do diety niemowlęcia nie zostały jeszcze dostatecznie przebadane.

Do uznawanych za zmniejszające ryzyko rozwoju otyłości metod karmienia niemowląt należy dopasowywanie wielkości posiłków do apetytu dziecka. Gdy decyzja o tym, czy i ile zostanie zjedzone, należy do niemowlęcia, wpływa to korzystnie na formowanie prawidłowej samoregulacji zachowań żywieniowych. Eksponowanie dziecka na zróżnicowane, zdrowe pokarmy oraz ograniczanie spożywania produktów nadmiernie słodkich, słonych lub tłustych powoduje kształtowanie się prozdrowotnych nawyków. Efektem niereagowania na sygnały od dziecka dotyczące jego apetytu i ograniczanie lub zmuszanie do spożywania jedzenia oraz stosowanie posiłków jako nagrody lub w celu uspokojenia niemowlęcia prowadzi do wzrostu znaczenia innych niż apetyt czynników kontrolujących żywienie.

Badanie kliniczne z randomizacją NOURISH przeprowadzono w celu oceny występowania protekcyjnego wobec otyłości działania szkolenia matek poświęconego zalecanym schematom żywienia. W badaniu uczestniczyło 698 matek, które urodziły swoje pierwsze dziecko w jednym z 7 biorących udział w programie szpitali w Australii. Kryteriami włączenia był wiek matki powyżej 18 r.ż. i urodzenie zdrowego noworodka, po ukończeniu 35 tygodnia ciąży, o wadze powyżej 2500 g. Uczestniczki badania podzielono na dwie grupy – grupę kontrolną stanowiły matki, które pozostawały pod standardową opieką, natomiast kobiety z grupy interwencyjnej dwukrotnie, gdy ich dziecko było w wieku 4-7 miesięcy i 13-16 miesięcy, wzięły udział w programach składających się z 6 sesji prowadzonych przez dietetyków i psychologów. W ramach szkolenia podkreślano wagę zalecanych metod żywienia oraz ich znaczenie dla kształtowania zdrowych zachowań żywieniowych i dla prawidłowego rozwoju dziecka. Najważniejsze punkty szkoleń obejmowały podkreślenie znaczenia zwiększania ekspozycji na zdrową żywność oraz ograniczania spożycia niezdrowych produktów, regulowanie ilości pokarmu w zależności od apetytu dziecka oraz praktykowanie pozytywnego, wspierającego rodzicielstwa. W trakcie trwania badania 5-krotnie wykonywano pomiary antropometryczne, ostatnie w 5 r.ż., oraz oceniano sposób odżywiania dzieci.

Daniels i wsp. zaobserwowali częstsze stosowanie przez matki z grupy interwencyjnej rekomendowanych metod żywienia. Efekty interwencji utrzymywały się również 3,5 roku po zakończeniu ostatniego szkolenia – stwierdzono istotne różnice w tym zakresie pomiędzy grupami uczestniczącymi w badaniu w trakcie ostatniej kontroli w 5 r.ż. dziecka. Nie odnotowano natomiast istotnych statystycznie różnic między grupami w zakresie wyników zebranych w badaniach antropometrycznych. Warto jednak zwrócić uwagę, że wartości wskaźników odchylenia standardowego (z-score) BMI dzieci matek z grupy interwencyjnej, mierzonych w wieku 2,5, 3,5 i 5 lat, były o ponad 15% niższe w porównaniu z wartościami dzieci z grupy kontrolnej (p = 0,06). Nie zaobserwowano różnic między grupami w występowaniu nadwagi i otyłości u dzieci. Autorzy publikacji zaznaczają, że w świetle nowych wyników, świadczących o większym, niż przypuszczano, wpływie czynników genetycznych i behawioralnych na ryzyko rozwoju otyłości, zalecane schematy żywieniowe mogą być szczególnie ważne i korzystne u konkretnych dzieci[2].