Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt: znaczenie w codziennej praktyce

Autor: Yvan Vandenplas (KidZ Health Castle, Universitair Ziekenhuis Brussel, Vrije Universiteit Brussel, Bruksela, Belgia)

Materiał udostępniomy dzięki uprzejmości Nestle Nutrition Institute

Kluczowe wiadomości:

• Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt są częste na całym świecie.

• Większość niemowląt ma kombinacje rożnych FGID.

• Postępowanie w FGID u niemowląt polega na zapewnieniu pomocy rodzicom i udzieleniu wskazówek oraz interwencji żywieniowej.

• Interwencje żywieniowe są skuteczne i bezpieczne.

Historycznie zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (FGID) były przedmiotem ograniczonej uwagi ze strony pracowników ochrony zdrowia, ponieważ: i) uważano, że objawy z czasem ulegały poprawie i ostatecznie znikały, ii) nie było choroby, oraz iii) rodziny miały inne priorytety w zakresie opieki zdrowotnej, takie jak śmiertelność niemowląt i zachorowalność, która była znacznie wyższa niż obecnie. Zazwyczaj wpływ FGID na opiekę zdrowotną idzie w parze ze standardem życia. Nie oznacza to jednak, że częstość występowania FGID u niemowląt w krajach rozwijających się różni się od tej w świecie zachodnim. Częstość występowania uciążliwego ulewania w Indonezji jest dokładnie taka sama, jak opisywana w literaturze, ale indonezyjskie matki rzadziej szukają pomocy medycznej¹. To samo dotyczy płaczu: prawdopodobnie zdrowe polskie niemowlęta płaczą znacznie częściej niż niemowlęta w Belgii i Hiszpanii². Najczęstsze FGID to uciążliwe ulewania (~25%), kolka dziecięca (~20%) i zaparcia (~10%).

Na całym świecie co najmniej 25% niemowląt cierpi na co najmniej jedno z zaburzeń trawiennych (FGID). Podczas gdy większość wytycznych omawia FGID na podstawie oddzielnych objawów, u ponad 75% niemowląt występuje więcej niż jeden FGID; a u 15% występują równocześnie nawet trzy FGID³. Wniosek: i) FGID u niemowląt występują równie często na całym świecie; ii) u większości niemowląt obserwuje się równoczesne występowanie zaburzeń trawiennych (FGID).

Kolejne pytanie, na które należy odpowiedzieć, brzmi: I co z tego? Czy to ma znaczenie? Tradycyjnie uważa się, że FGID u niemowląt zanikają samoistnie wraz z upływem czasu. Jednak stwierdzenie to nie odnosi się do zaparć, ponieważ 25% dzieci z zaparciami czynnościowymi nadal doświadcza objawów w wieku dorosłym. Kolka niemowlęca ustępuje po 3–4 miesiącach życia; ulewanie zmniejsza się po 6 miesiącach, a na pewno między 12. a 15. miesiącem. Istnieją jednak dowody na to, że FGID mają długotrwały wpływ na jakość życia niemowlęcia i rodziny. FGID są przyczyną trudności w karmieniu, powodując również zaprzestanie karmienia piersią⁴. FGID są dobrze znaną przyczyną stresu rodzicielskiego, depresji i niepewności⁵.

FGID są również przyczyną zaburzeń zachowania niemowlęcia. Jakość życia rodziny z niemowlęciem z FGID jest nadal zaburzona trzy lata później6. Niemowlę, u którego we wczesnym okresie życia występuje częste ulewanie, jest narażone na od 2 do 5 razy większe ryzyko wystąpienia objawów refluksu żołądkowo-przełykowego (GER) w wieku 9 lat. Wykazano również odwrotną sytuację: dzieci z FGID związanymi z bólem brzucha w wieku 7,9 roku miały większą częstość występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych w pierwszych trzech miesiącach życia. Dzieci, które w przeszłości miały kolkę, wykazywały więcej negatywnych emocji w zależności od skali temperamentu. Czterolatki z historią kolki niemowlęcej nadal mają gorsze nastroje podczas posiłków i zgłaszają więcej bólów żołądka⁶. Chociaż związki dotyczące płaczu i interakcji matka-niemowlę pozostają niezwykle złożone, odkrycia wskazują na możliwy wpływ temperamentu w patogenezie kolki dziecięcej.

Rozwój mikrobiomu przewodu pokarmowego jest uznawany za ważny w promowaniu zdrowia niemowląt. Zmieniony mikrobiom jelitowy, określany pojęciem dysbiozy, odgrywa etiologiczną rolę w rozwoju FGID, takich jak ból i zmiany w składzie stolca. Randomizowane badania z grupą kontrolną wykazały skuteczność probiotyków w leczeniu FGID. Różne probiotyki, prebiotyki, synbiotyki i postbiotyki doprowadziły do skutecznej profilaktyki i leczenia zaparć, cierpienia i regurgitacji u niemowląt.

Wniosek:

Podstawą postępowania w FGID u niemowląt jest dostarczenie odpowiednich wskazówek rodzicom. Wykazano, że leczenie żywieniowe, koncentrujące się na rozwoju i zachowaniu zdrowego, zrównoważonego mikrobiomu przewodu pokarmowego, jest skuteczne i bezpieczne.

(rozszerzona wersja artykułu dostępna jest na stronie https://www.nestlenutrition-institute.org/country/pl/zasoby/publikacje-series/publikacje/article/zaburzenia-czynnosciowe-przewodu-pokarmowego-u-niemowlat)

Bibliografia

1. Hegar B, Dewanti NR, Kadim M, Alatas S, Firmansyah A, Vandenplas Y. Natural evolution of regurgitation in healthy infants. Acta Paediatr. 2009 Jul;98(7):1189–93.

2. Vandenplas Y, Salvatore S, Ribes-Koninckx C, Carvajal E, Szajewska H, Huysentruyt K. The Cow Milk Symptom Score (CoMiSSTM) in presumed healthy infants. PLoS One. 2018 Jul 18;13(7):e0200603.

3. Bellaiche M, Oozeer R, Gerardi-Temporel G, Faure C, Vandenplas Y. Multiple functional gastrointestinal disorders are frequent in formula-fed infants and decrease their quality of life. Acta Paediatr. 2018;107:1276–1282.

4. Horward CR, Lanphear N, Lanphear BP, Eberly S, Lawrence RA. Parental responses to infant crying and colic: the effect on breastfeeding duration. Breastfeed Med 2006;1:146–55.

5. Vik T, Grote V, Escribano J, Socha J, Verduci E, Fritsch M, Carlier C, von Kries R, Koletzko B; European Childhood Obesity Trial Study Group. et al. Acta Paediatr 2009;98:1344–8.

6. Canivet C, Jakobsson I, Hagander B. Infantile colic. Follow-up at 4 years of age: still more “emotional”. Acta Paediatr. 2000;89:13–7.