Sezonowa skuteczność szczepień przeciwko grypie u dzieci

Autor: Ada Borowiec

Opracowanie na podstawie: Chung JR, Flannery B, Thompson MG i wsp. Seasonal Effectiveness of Live Attenuated and Inactivated Influenza Vaccine. Pediatrics 2016;137:e20153279.

Szczepienia to podstawowa strategia mająca na celu redukcję zapadalności i umieralności związanej z grypą. Zaleca się coroczne szczepienia dzieci w wieku powyżej 6. m.ż. Na świecie dla dzieci dostępne są 2 typy szczepionek przeciwko wirusowi grypy: inaktywowana (ang. inactivated influenza vaccine, IIV) oraz żywa atenuowana (ang. live attenuated influenza vaccine, LAIV). Szczepionkę inaktywowaną podaje się domięśniowo, jest zarejestrowana u dzieci od 6. m.ż. Natomiast szczepionka żywa atenuowana (niedostępna w Polsce) jest aplikowana donosowo, może być stosowana u osób od 2. do 49. r.ż. Jeśli dziecko < 9. r.ż. jest szczepione po raz pierwszy w życiu, powinno otrzymać 2 dawki w odstępie minimum 4 tygodni.

Obydwie szczepionki są skuteczne w zapobieganiu zakażeniom u dzieci. Skuteczność IIV waha się w zależności od sezonu od 48 (2012-2013) do 71% (2010-2011), podobnie skuteczność LAIV − od 45 (2012-2013) do 71% (2010-2011)^1,2. Kilka badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych przed pandemią wywołaną przez wirus grypy A/H1N1pdm09 w 2009 r. wykazało wyższą skuteczność LAIV nad IIV u dzieci w wieku 6.-71. m.ż., prowadząc do zmiany zaleceń w 2014 r. – preferencyjnego stosowania LAIV u zdrowych dzieci w wieku 2.-8. r.ż^3-6. Natomiast dane z sezonu 2013-2014 zebrane przez Flu Vaccine Effectiveness US Network wykazały niższą skuteczność LAIV w zapobieganiu chorobie wywołanej przez A/H1N1.

Na łamach ostatniego numeru Pediatrics ukazała się analiza skuteczności obu typów szczepionek u dzieci i młodzieży w wieku 2.-17. r.ż., przeprowadzona na podstawie danych zebranych w Stanach Zjednoczonych od sezonu 2010-2011 do 2013-2014. Chung i wsp. oceniali skuteczność szczepień oraz względną skuteczność LAIV i IIV w poszczególnych sezonach.

Do badania włączono dzieci i młodzież w wieku 2.-17. r.ż., którzy w sezonie 2011-2012 zgłosili się z powodu ostrej infekcji dróg oddechowych (kaszel, gorączka) trwającej < 7 dni do klinik i szpitali biorących udział w projekcie, gdzie następnie przez kolejne 3 sezony  byli pod dalszą opieką ambulatoryjną. Zakażenia wirusem grypy były potwierdzane za pomocą badania obecności RNA wirusa w wymazach z gardła i nosa metodą RT-PCR. Status immunizacji był określany za pomocą dokumentacji medycznej. Za zaszczepionych uznawano pacjentów, którym podano szczepionkę > 14 dni od zachorowania w odpowiedniej dla wieku liczbie dawek. W sezonach 2010-2011, 2011-2012 i 2012-2013 stosowano trzywalentną szczepionkę zawierającą komponenty zalecane przez WHO: A/H1N1, A/H2N3 oraz B. W sezonie 2013-2014 czterowalentna szczepionka zawierała dodatkowy szczep wirusa typu B.

6891 uczestników zostało włączonych do analizy skuteczności immunoprofilaktyki. Odsetek osób z potwierdzonym zakażeniem wahał się od 17,0 (2011-2012) do 41,6% (2012-2013). Ponadto w poszczególnych sezonach dominowały różne podtypy wirusa: w 2010-2011 – A/H3N2 wraz z A/H1N1pdm09 i typem B, w 2011-2012 – A/H3N2, w 2012-2013 – A/H3N2 wraz z dwoma szczepami Yamagata i Victoria wirusa typu B, w 2013-2014 – A/H1N1pdm09.

Wśród 2703 w pełni zimmunizowanych dzieci 76,4% otrzymało IIV, a 23,6% LAIV. Proporcje dzieci z udokumentowanym szczepieniem w poprzednim sezonie były podobne w obu grupach: IIV – 77%, LAIV – 79%. Szanse zachorowania (ang. odds) na grypę były podobne u uczestników zaszczepionych IIV i LAIV w sezonach od 2010-2011 do 2012-2013. Iloraz szans (ang. odds ratio, OR) był również zgodny, nie obserwowano istotnych różnic statystycznych w skuteczności szczepionek. Natomiast w sezonie 2013-2014 (dominował podtyp A/H1N1pdm09) zakażenie grypą stwierdzono u 21% dzieci, które otrzymały LAIV, i u 8%, które otrzymały IIV. Szanse zachorowania były istotnie wyższe u dzieci, które otrzymały LAIV, w porównaniu z zaszczepionymi IIV w grupach wiekowych 2.-17. r.ż  i 2.-8. r.ż., natomiast OR w grupie wiekowej 9.-17. r.ż. nie różnił się statystycznie. Szczepienie w poprzednim sezonie jako zmienna dychotomiczna (może wystąpić lub nie) nie wpływało w żaden sposób na szacunkowe obliczenia.

W sezonie 2010-2011 i 2013-2014 u dzieci zaszczepionych LAIV, proporcjonalnie częściej niż u zaszczepionych IIV, stwierdzano zakażenie podtypem A/H1N1pdm09. Szanse zachorowania na grypę A/H1N1pdm09 były kilkakrotnie (ok. 2-5 razy) większe u dzieci i młodzieży w wieku 2.-17. r.ż. zaszczepionych LAIV, w porównaniu z zaszczepionymi IIV. Skuteczność w zapobieganiu zakażeniom innymi podtypami wirusa, czyli A/H3N2 oraz szczepami B/Yamagata i B/Victoria, była podobna w obu grupach.

Badanie wykazało niespodziewanie mniejszą skuteczność LAIV w zapobieganiu zachorowaniu na grypę wywołaną przez podtyp A/H1N1pdm09. Skuteczność szczepień przeciwko grypie może różnić się z powodu zmian składu szczepionek lub cyrkulacji poszczególnych podtypów wirusa. Potrzebne są zatem ciągłe badania, aby zaktualizować dane, na podstawie których tworzone są rekomendacje.

Piśmiennictwo

1. Treanor JJ, Talbot HK, Ohmit SE i wsp.; US Flu-VE Network. Effectiveness of seasonal infl uenza vaccines in the United States during a season with circulation of all three vaccine strains. Clin Infect Dis 2012;55(7):951-959.
2. McLean HQ, Thompson MG, Sundaram ME i wsp. Influenza vaccine effectiveness in the United States during 2012–2013: variable protection by age and virus type. J Infect Dis 2015;211(10):1529-1540.
3. Belshe RB, Edwards KM, Vesikari T i wsp; CAIV-T Comparative Efficacy Study Group. Live attenuated versus inactivated influenza vaccine in infants and young children. N Engl J Med 2007;356(7):685-696.
4. Fleming DM, Crovari P, Wahn U i wsp; CAIV-T Asthma Study Group. Comparison of the efficacy and safety of live attenuated cold-adapted influenza vaccine, trivalent, with trivalent inactivated influenza virus vaccine in children and adolescents with asthma. Pediatr Infect Dis J 2006;25(10):860-869.
5. Ashkenazi S, Vertruyen A, Arístegui J i wsp; CAIV-T Study Group. Superior relative efficacy of live attenuated influenza vaccine compared with inactivated influenza vaccine in young children with recurrent respiratory tract infections. Pediatr Infect Dis J 2006;25(10):870-879.
6. Grohskopf LA, Olsen SJ, Sokolow LZ i wsp; Centers for Disease Control and Prevention. Prevention and control of seasonal influenza with vaccines: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)−United States, 2014-15 influenza season. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2014;63(32):691-697.