Wpływ infekcji i stosowania antybiotyków na ryzyko otyłości

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Li DK, Chen H, Ferber J i wsp. Infection and antibiotic use in infancy and risk of childhood obesity: a longitudinal birth cohort study. Lancet Diabetes Endocrinol 2016 DOI: 10.1016/S2213-8587.

Opublikowana w listopadzie 2016 r. na łamach czasopisma Lancet Diabetes & Endocrinology praca wskazuje, że to infekcje przechodzone we wczesnym dzieciństwie, a nie stosowanie antybiotyków, mogą być związane ze zwiększonym ryzykiem otyłości.

W ramach poszukiwań przyczyn wzrostu zapadalności na otyłość wśród dzieci w ostatnich dekadach dużo uwagi poświęcono składowi mikrobioty jelitowej oraz czynnikom, które mogą na nią negatywnie wpływać. W kilku badaniach wykazano występowanie związku pomiędzy stosowaniem antybiotyków u niemowląt i małych dzieci a podwyższonym ryzykiem rozwoju otyłości w przyszłości, jednak nie było w nich możliwe rozróżnienie między oddziaływaniem leków a wpływem samej infekcji. Z tego powodu w celu oceny wpływu infekcji oraz stosowania antybiotyków u dzieci na ryzyko rozwoju otyłości Li i wsp. przeprowadzili w Kalifornii duże badanie kohortowe, w ramach którego przeanalizowali dane dotyczące ponad 260 tys. osób urodzonych w latach 1997-2013.

Autorzy badania zebrali informacje z medycznych baz danych (zawierających dane ze szpitali, oddziałów ratunkowych, przychodni i aptek, a także wpisy poświęcone konsultacjom telefonicznym) dotyczące przebytych infekcji i stosowania antybiotyków w 1. roku życia. Z analizy wykluczono osoby otrzymujące antybiotyki do stosowania miejscowego, leki przeciwgrzybicze lub przeciwwirusowe oraz osoby, którym przepisano antybiotyki, jednak nie rozpoznano infekcji. Dane dotyczące wysokości i masy ciała dotyczyły okresu od urodzenia do marca 2015 r. lub do momentu, w którym dana osoba opuściła kalifornijski system KPNC (w przypadku niektórych osób dane dotyczyły nawet 18 lat życia). W celu odpowiedzi na postawione pytanie dotyczące czynnika zwiększającego ryzyko otyłości Li i wsp. podzielili populację na 3 kohorty: osoby z nieleczonymi infekcjami w 1. r.ż. (rozpoznanie infekcji, brak wystawionej lub zrealizowanej recepty na antybiotyk; n = 77 889), osoby leczone antybiotykami (rozpoznana infekcja i zrealizowana recepta na antybiotyk; n = 138 417) oraz osoby nieeksponowane na żaden z czynników (grupa kontrolna; n = 44 250).

Po uwzględnieniu takich czynników jak wiek matki, jej BMI przed zajściem w ciążę, infekcje i stosowanie antybiotyków w ciąży, pochodzenie etniczne, przedwczesny poród i urodzeniowa masa ciała analiza danych wykazała, że dzieci, które w 1. r.ż. przebyły infekcję nieleczoną antybiotykami, mają o 25% większe ryzyko rozwoju otyłości niż dzieci, które nie chorowały i nie otrzymywały antybiotyków (iloraz szans, OR = 1,25; 95% CI = 1,20-1,20). Ryzyko zwiększało się wraz z większą liczbą przebytych w 1. r.ż. infekcji (p < 0,00001) – 1 epizod choroby wiązał się z OR = 1,15 (1,10-1,20); przy 2 OR wynosiło 1,2 (1,22-1,35), a przy 3 lub więcej OR = 1,40 (1,33-1,47).

W porównaniu z dziećmi, które chorowały, ale nie były leczone antybiotykami, przy uwzględnieniu rodzaju infekcji i jej nasilenia, ryzyko otyłości u dzieci, które w 1. r.ż. otrzymywały leki przeciwbakteryjne, było podobne (OR = 1,01; 95% CI = 0,98-1,04). Nie stwierdzono występowania istotnych różnic w wynikach w przypadku rozróżnienia antybiotyków na leki o szerokim i wąskim spektrum działania. Dodatkowo badacze przeanalizowali dane dotyczące 547 bliźniąt tej samej płci, u których występowały różnice w ekspozycji na infekcje lub antybiotyki – analiza danych dotyczących tej kohorty dostarczyła podobnych wyników.

Jak podsumowują autorzy badania, zebrane dane i przeprowadzona analiza sugerują, że to przebyte w 1. r.ż. infekcje, a nie stosowanie w tym czasie antybiotyków, zwiększają ryzyko otyłości. Li i wsp. podkreślają równocześnie, że leki przeciwbakteryjne powinny być zawsze stosowane z ostrożnością i że mogą one wpływać na mikrobiotę jelitową, jednak uważają, że ich przyjmowanie w 1. r.ż. nie jest głównym czynnikiem odpowiedzialnym za epidemię otyłości u dzieci.