Wpływ witaminy D na przebieg astmy

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Martineau AR, Cates CJ, Urashima M i wsp. Vitamin D for the management of asthma. Cochrane Database Syst Rev 2016;9:CD011511.

Witamina D wzbudza w ostatnich latach duże zainteresowanie ze względu na jej korzystne, plejotropowe działanie. Głównym źródłem tego związku chemicznego w organizmie człowieka jest synteza skórna zachodząca w tkance skórnej pod wpływem promieniowania UVB. Ze względu na ograniczoną ekspozycję na światło słoneczne wynikającą z warunków klimatycznych czy trybu życia (w Polsce między październikiem a marcem synteza skórna witaminy D praktycznie nie zachodzi) synteza endogenna witaminy D może być niewystarczająca do zaspokojenia potrzeb organizmu. Niektóre typy pokarmów, takie jak tłuste ryby czy nabiał, zawierają witaminę D, jednak u większości osób jej ilość przyjmowana z pożywieniem nie chroni przed niedoborami. Z tego powodu zalecane jest w Polsce suplementowanie diety osób zdrowych witaminą D – niemowlęta < 6. miesiąca życia powinny otrzymywać 400 IU/dobę, niemowlęta w wieku od 6 do 12 miesięcy 400-600 IU/dobę, dzieci i młodzież 600-1000 IU/dobę od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna tej witaminy; dorośli powinni przyjmować 800-2000 IU/dobę od września do kwietnia lub przez cały rok w zależności od ekspozycji na światło słoneczne, a osoby > 65. roku życia 800-2000 IU/dobę przez cały rok[1]. Przeprowadzone w ostatnich latach badania wskazują, że niedobory witaminy D towarzyszą lub mogą być czynnikami ryzyka rozwoju takich chorób jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, infekcje, alergie, choroby nowotworowe czy sercowo-naczyniowe. Badany jest również wpływ zwiększenia zaopatrzenia organizmu w witaminę D na przebieg chorób przewlekłych.

Ze względu na doniesienia o zapobiegającym zaostrzeniom astmy oskrzelowej i poprawiającym jej przebieg wpływie suplementacji diety witaminą D u dzieci i dorosłych z tą chorobą Martineau i wsp. przeprowadzili metaanalizę opublikowanych dotychczas badań poświęconych temu zagadnieniu, którą opublikowano w 2016 r. na łamach Cochrane Database of Systematic Reviews. W celu oceny skuteczności przyjmowania witaminy D w zapobieganiu zaostrzeniom i poprawie przebiegu astmy w metaanalizie uwzględniono wyniki 9 kontrolowanych placebo badań klinicznych z randomizacją i podwójnie ślepą próbą, w których uczestniczyło łącznie 435 dzieci i 658 dorosłych. Większość pacjentów uczestniczących w badaniach miała rozpoznaną lekką lub umiarkowaną postać astmy. Badania trwały od 4 do 22 miesięcy; ciężkie zaostrzenia choroby definiowano jako sytuacje wymagające zastosowania glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo lub zgłoszenie się pacjenta na oddział ratunkowy i/lub hospitalizacja, natomiast przebieg choroby oceniano na podstawie wyników testu kontroli astmy (ang. asthma control test, ACT) i wartości FEV₁.

Suplementacja diety witaminą D wiązała się z niższym ryzykiem wystąpienia co najmniej 1 zaostrzenia astmy powodującego konieczność zgłoszenia się pacjenta na oddział ratunkowy i/lub hospitalizacji [na podstawie wyników 7 badań, w których uczestniczyło 963 chorych – OR (ang. odds ratio) 0,39; 95% CI 0,19-0,78]. Przyjmowanie witaminy D zmniejszało również częstość ciężkich zaostrzeń choroby wymagających zastosowania glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo (na podstawie wyników 3 badań klinicznych, w których uczestniczyło 680 pacjentów – stosunek częstości zaostrzeń 0,63, 95% CI 0,45-0,88). Przy interpretacji powyższych pozytywnych wyników dotyczących ocenianej interwencji należy zwrócić uwagę, że jakiekolwiek ciężkie zaostrzenia choroby u dzieci raportowano wyłącznie w 2 uwzględnionych badaniach klinicznych, w których uczestniczyło łącznie 111 pacjentów pediatrycznych, co oznacza, że powyższe dane oparte są przede wszystkim na obserwacjach dotyczących osób dorosłych. Autorzy metaanalizy nie stwierdzili natomiast istotnego statystycznie wpływu suplementacji diety witaminą D na przebieg astmy, oceniany na podstawie wartości FEV₁ ­i wyników ACT. Nie odnotowano również występowania żadnych poważnych działań niepożądanych związanych z badaną interwencją.

Na podstawie wyników przeprowadzonej metaanalizy Martineau i wsp. wskazują, że przyjmowanie witaminy D przez pacjentów z astmą oskrzelową może zmniejszać ryzyko występowania ciężkich zaostrzeń choroby i zmniejszać częstość nieplanowych wizyt w placówkach służby zdrowia. Należy zwrócić uwagę na niewielką liczbę dzieci uczestniczących w badaniach, na podstawie których stwierdzono korzystny wpływ przyjmowania witaminy D na częstość zaostrzeń choroby. Istotne do odnotowania jest również, że w poszczególnych badaniach klinicznych, których wyniki włączono do analizy, uczestniczyła niewielka liczba pacjentów oraz fakt, że nie oceniano wpływu interwencji na przebieg ciężkiej postaci choroby.