Sprawozdanie z konferencji „Standardy medyczne w praktyce neonatologicznej i pediatrycznej”

Jubileuszowa, V edycja konferencji naukowo-dydaktycznej „Standardy medyczne w praktyce neonatologicznej i pediatrycznej” odbyła się 3 i 4 marca 2017 r. w hotelu Sheraton w Warszawie. Patronat nad konferencją objęli: Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Polskie Towarzystwo Neonatologiczne, Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci oraz Komitet Rozwoju Człowieka Polskiej Akademii Nauk. W spotkaniu wzięło udział 395 lekarzy z całej Polski. 

Wykład inauguracyjny „Błąd medyczny − czy zawsze wina lekarza?” poprowadziła prof. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka. Omówiła rodzaje błędów medycznych na podstawie przypadków klinicznych, wyodrębniając błędy diagnostyczne, terapeutyczne, organizacyjne oraz techniczne. Na zakończenie podkreśliła najczęściej występujące błędy w praktyce neonatologicznej. W sesji wprowadzającej prof. Anna Dobrzańska poruszyła ważny problem, zadając słuchaczom w temacie wykładu pytanie: „Czy potrzebne są autorytety w medycynie?”. Podkreśliła, że to wartości takie jak mądrość, charyzma i moralność stanowią o autorytecie lekarza, nie liczby (np. wskaźnik Impact Factor) świadczące o pozycji naukowej, a „mądrość prawdziwego autorytetu polega na całkowitym wyzbyciu się tendencji do zajmowania pozycji autorytarnej, żądającej czy nawet tylko oczekującej posłuszeństwa, dyspozycyjności lub uwielbienia, zwłaszcza ze strony uczniów”.

Pierwsza sesja konferencji poświęcona była prezentacji zaktualizowanej (wydanie II, 2017 r.) książki Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego (PTN) – „Standardy opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce”. Omówiono najważniejsze wytyczne PTN. Prof. Ewa Helwich przedstawiła 8-letnie podsumowanie Ogólnopolskiego Programu Zapobiegania RSV oraz najnowsze publikacje w literaturze światowej poświęcone zakażeniom RSV. Dr hab. Jarosław Kwiecień przedstawił następnie IV Kryteria Rzymskie rozpoznawania czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. Po zaprezentowaniu najnowszej klasyfikacji i terminologii podkreślił istotną rolę doświadczonego psychologa, a często także psychiatry dziecięcego. Według obowiązujących wytycznych metodami leczniczymi o najwyższej udokumentowanej skuteczności są interwencja psychologiczna, terapia behawioralno-kognitywna, hipnoterapia, interwencja dietetyczna, preparaty zawierające olejek mięty pieprzowej, a z klasycznej farmakoterapii – trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (amitryptylina, imipramina) oraz niektóre spazmolityki i probiotyki.

Drugą sesję, cieszącą się dużą popularnością słuchaczy, poświęconą żywieniu dzieci rozpoczęła prof. Bożena Cukrowska, która omówiła wpływ programowania mikrobiotycznego na stan zdrowia dzieci. W interesujący sposób przedstawiła kilka ciekawych doniesień ostatnich lat. Mikrobiom niemowląt jest uzależniony od lokalizacji geograficznej, co może wpływać na fenotyp choroby i działanie probiotyków. Z kolei wrażliwość na probiotyki w różnych populacjach może być różna z powodu odmiennego podłoża genetycznego oraz odmiennego składu mikrobioty jelitowej kształtowanej przez położenie geograficzne oraz dietę.

W dalszej części sesji prof. Piotr Socha omówił wpływ składników odżywczych na układ odpornościowy. Do składników diety o udokumentowanej skuteczności należą witamina D oraz kwasy tłuszczowe omega-3. Przedstawił m.in. wyniki badania opublikowanego w bieżącym roku, na podstawie których wysunięto wniosek, że witamina D jest skuteczna w prewencji infekcji dróg oddechowych. Omówił również badania świadczące o korzystnej roli niektórych szczepów probiotycznych w zapobieganiu infekcji dróg oddechowych i przewodu pokarmowego u dzieci hospitalizowanych. W podsumowaniu zwrócił uwagę na konieczność ostrożnego podchodzenia do powszechnych reklam suplementów diety i szukania dowodów naukowych na skuteczność (lub jej brak) ich działania.

Temat alergii zaprezentowała w tej samej sesji dr hab. Andrea Horvath. We wstępie podkreśliła, że obraz kliniczny alergii zmienia się z wiekiem dziecka („alergia wymaga od nas cierpliwości”). Dokonując przeglądu badań z randomizacją z ostatnich lat, wykazała, że kluczowa jest rola prewencji pierwotnej (modulującej procesy immunologiczne – hamującej sensytyzację) oraz wtórnej (hamującej rozwój alergii i marszu alergicznego).

Tytuł trzeciej sesji brzmiał: „Ważne problemy w opiece ambulatoryjnej”. Zaprezentowano wiele interesujących wykładów. Prof. Teresa Jackowska przedstawiła etiologię, obraz kliniczny, diagnostykę, profilaktykę i leczenie inwazyjnych zakażeń meningokokowych oraz pneumokokowych. Podkreśliła znaczenie szczepień ochronnych oraz fakt, iż szczepionki PCV13 i PCV10 są bezpieczne i skuteczne, zapewniają pokrycie w zakresie zawartych w nich serotypów. Najczęstsze problemy w praktyce pediatrycznej, tj. katar, kaszel, gorączka, to z kolei temat wykładu dr Joanny Lange. Omówiono zasady prawidłowego pomiaru ciepłoty ciała, wskazania do hospitalizacji ze szczególnym uwzględnieniem niemowląt, skuteczność wybranych leków w zależności od fazy zapalenia oraz wieku dziecka. W dalszej części wykładu podkreślono, że u dzieci < 2. roku życia w leczeniu ambulatoryjnym nie zaleca się leków przeciwkaszlowych i mukoaktywnych, a postępowanie polega przede wszystkim na nawodnieniu dziecka, leczeniu przeciwgorączkowym, nawilżaniu śluzówek i utrzymaniu drożności nosa.

Tematyka kolejnych wystąpień poświęcona była problemom dzieci urodzonych przedwcześnie. Prof. Anna Dobrzańska w swoim wykładzie „Jak ratować wzrok dzieciom skrajnie niedojrzałym” omówiła m.in. nowe metody leczenia retinopatii wcześniaków (ang. retinopathy of prematurity, ROP), tj. podawanie preparatów anty-VEGF (przeciwciało monoklonalne przeciwko czynnikowi wzrostu śródbłonka naczyń). W agresywnej tylnej postaci ROP podawanie dogałkowo ranibizumabu jest bezpiecznym leczeniem powstrzymującym neowaskularyzację u większości dzieci. Warto również pamiętać o roli insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1) w rozwoju ROP, co skutkowało opracowaniem nowego algorytmu (WINROP™), który wykorzystuje przyrost masy ciała po urodzeniu do prognozowania wysokiego ryzyka ROP u wcześniaków, w celu zaplanowania terapii i efektywnego wykorzystania zasobów.

W ostatnim wykładzie tej sesji prof. Magdalena Rutkowska na przykładzie przypadków klinicznych omówiła zasady opieki paliatywnej w okresie noworodkowym, odnosząc się do dokumentów medycznych, prawnych oraz podstaw filozoficzno-religijnych. Omówiono rolę poszczególnych osób w podejmowaniu decyzji o zaprzestaniu uporczywej terapii. Zwieńczeniem bardzo ciekawej prezentacji był cytat filozofa Hansa Jonasa: „Życie jest śmiertelne nie pomimo, ale p o n i e w a ż jest życiem, a śmiertelność jest integralną jego

własnością, a nie obcym i przypadkowym jego pomniejszeniem”.

Drugi dzień konferencji rozpoczęła sesja, w której kontynuowano omawianie aktualnych wytycznych i standardów w pediatrii. W pierwszym wykładzie problem poprawności politycznej, towarzyskiej i naukowej przy opracowywaniu aktualnie obowiązujących norm, zaleceń i rekomendacji przedstawili prof. Mieczysław Litwin oraz prof. Piotr Socha. W czasie wystąpienia omówiono, czym tak naprawdę są przygotowywane przez różne gremia wytyczne, standardy czy stanowiska ekspertów, a także jak powinien wyglądać proces ich opracowywania. Druga część wykładu była próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego w czasach „postprawdy” wielu tzw. ekspertów pragnie być autorami tychże obowiązujących standardów/zaleceń/rekomendacji. Kontrowersyjny temat wzbudził zainteresowanie i wywołał dyskusję wśród uczestników wydarzenia.

Zalecenia postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w nadciśnieniu tętniczym u dzieci przedstawił w kolejnym wykładzie prof. Mieczysław Litwin. Zwrócił szczególną uwagę na istotne zmiany w spojrzeniu na problem nadciśnienia tętniczego u nastolatków powyżej 16. r.ż., u których w świetle aktualnych europejskich i polskich wytycznych należy stosować normy i klasyfikacje jak dla pacjentów dorosłych.

Pierwsze polskie rekomendacje postępowania w astmie wczesnodziecięcej przedstawiła prof. Anna Bręborowicz. Wykład uwzględniający kryteria rozpoznania i objawy schorzenia, a także wybrane elementy postępowania od obturacyjnego zapalenia oskrzeli do astmy włącznie został odebrany jako swoisty kompas dla pediatrów i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.

W czasie kolejnej sesji omówiono postępowanie w wybranych pediatrycznych problemach ostrodyżurowych. O drgawkach i nietypowych zaburzeniach napadowych mówiła dr hab. Dorota Dunin-Wąsowicz. W wykładzie nie tylko omówiono różnicowanie najczęstszych zaburzeń neurologicznych, lecz także przedstawiono przydatne na dyżurze sposoby ich leczenia. Dużym zainteresowaniem w opinii uczestników konferencji cieszył się również wykład poświęcony leczeniu zaburzeń wodno-elektrolitowych w ostrej biegunce u dzieci. W swoim wykładzie dr Piotr Buda przedstawił praktyczny algorytm wyrównywania gospodarki elektrolitowej − będzie on częścią przygotowywanego pod redakcją dra Budy (oraz prof. Ryszarda Grendy) „Poradnika dyżuranta”, który zostanie wkrótce wydany przez wydawnictwo Media-Press.

Ostatnia sesja poświęcona była częstym objawom chorób rzadkich. Rozpoczęła go wykładem o hypofosfatazji dr Izabela Michałus. Wystąpienie dotyczące tej rzadkiej choroby metabolicznej związanej z upośledzoną funkcją osteoblastów, oparte na ciekawym opisie przypadku, zachęciło uczestników do dogłębnej analizy laboratoryjnych wyników badań (w tym przypadku fosfatazy zasadowej), a także do poszukiwania często rzadkich przyczyn nieprawidłowości gospodarki wapniowo-fosforanowej. O częstych objawach chorób występujących sporadycznie w gastroenterologii dziecięcej mówił dr hab. Jarosław Kwiecień. Udowodnił zebranym, iż diagnostyka nawracającego bólu brzucha czy przewlekłej biegunki może prowadzić finalnie do rozpoznania chorób takich jak torbiel limfatyczna krezki czy neuroblastoma.

Ostatni wykład poprowadziła prof. Katarzyna Kotulska. Zwróciła w nim uwagę, kiedy podejrzewać chorobę rzadką w przypadku często występujących zaburzeń neurologicznych u dzieci (np. bólów i zawrotów głowy, opóźnienia rozwoju czy dystonii i dyskinez).

Ogromne zainte­resowanie słuchaczy i dyskusje prowadzone po zakończeniu sesji, a następnie kontynuowane w kuluarach świadczą o wadze oraz złożoności omawianych w trakcie konferencji proble­mów, niewyczerpaniu tematów oraz dowodzą, jak istot­ne jest stałe uaktualnianie wiedzy pediatrów, neonatologów i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Zapewniamy, że wydawnictwo Media-Press z ogromną przyjemnością w dalszym ciągu będzie umożliwiało Państwu udział w tego typu wspólnych spotkaniach. Do zobaczenia na kolejnej edycji konferencji 2-3 marca 2018 r.!

Redakcja