Zalecenia dotyczące spożywania soków owocowych

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Heyman MB, Abrams SA, AAP SECTION ON GASTROENTEROLOGY, HEPATOLOGY, AND NUTRITION, AAP COMMITTEE ON NUTRITION. Fruit Juice in Infants, Children, and Adolescents: Current Recommendations. Pediatrics 2017;139:e20170967.

W maju 2017 r. na łamach czasopisma Pediatrics ukazały się zalecenia Sekcji Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Amerykańskiej Akademii Pediatrii (American Academy of Pediatrics, AAP) dotyczące spożywania soków owocowych przez niemowlęta, dzieci i nastolatków. Pomimo zauważalnego w ostatnich latach spadku sprzedaży soków w Stanach Zjednoczonych nadal stanowią one prawie połowę owoców i produktów owocowych spożywanych przez dzieci.  Jak podkreślają autorzy publikacji, spożywanie soków nie wiąże się z dodatkowymi korzyściami w porównaniu ze spożywaniem owoców, nie odgrywają one także kluczowej roli w zdrowej, zbilansowanej diecie dzieci. Równocześnie zaznaczono, że soki owocowe (zawierające 100% soku owocowego, również wytwarzane ze skoncentrowanego soku – w Stanach Zjednoczonych obowiązują analogiczne definicje jak w Unii Europejskiej, w przypadku produktów zawierających inne substancje niż sok owocowy wykorzystuje się termin „napój” lub „nektar”) mogą być częścią zdrowej diety dzieci > 1. roku życia.

AAP zaleca, aby nie wprowadzać soków owocowych do diety niemowląt (poza sytuacjami, kiedy jest to wskazane z przyczyn zdrowotnych). Wynika to z potencjalnego ryzyka zmniejszenia ilości spożywanego mleka kobiecego lub mleka modyfikowanego na rzecz soków i w rezultacie zbyt małej podaży białek, tłuszczów, witamin i minerałów. Zaobserwowany został związek pomiędzy dużym spożyciem soków a zaburzeniami odżywiania i ograniczeniem wzrastania u dzieci. Dodatkowym zagrożeniem jest podwyższone ryzyko próchnicy zębów związane z ekspozycją na duże ilości węglowodanów. Można natomiast zachęcać niemowlęta do spożywania owoców w postaci przecieru czy musu.

W przypadku dzieci starszych soki mogą być elementem diety i pełnić funkcję posiłku czy przekąski. Jednakże, ich ilość powinna być ograniczona i stanowić maksymalnie ok. połowę zalecanej ilości spożywanych dziennie owoców i produktów owocowych. U dzieci w wieku 1-3 lat odpowiada to maks. 120 ml dziennie, u dzieci w wieku 4-6 lat − 180 ml dziennie, a u dzieci starszych i nastolatków − 240 ml dziennie. Aby ograniczyć ryzyko próchnicy zębów, należy zwrócić uwagę, aby soki owocowe nie były popijane po trochu w ciągu dnia – w tym celu nie należy ich podawać w butelkach lub innych łatwych do noszenia pojemnikach. Zalecane jest także, aby nie były one wykorzystywane do uspokajania dziecka oraz aby nie podawać ich przed snem. Ze względów bezpieczeństwa należy unikać podawania dzieciom soków niepasteryzowanych. Dzieci powinny być zachęcane do spożywania przede wszystkim całych owoców, a nie innych produktów owocowych.

Ze względu na możliwe interakcje z metabolizmem leków dzieci otrzymujące leki stanowiące substrat dla cytochromu P450 3A4 (CYP3A4) powinny unikać spożywania soku grejpfrutowego. Do leków tych należą m.in. cyklosporyna, takrolimus, atorwastatyna czy niektóre leki przeciwretrowirusowe.

Ilość soków spożywanych przez dziecko powinna być oceniona przez lekarza w przypadku pacjentów  niedożywionych lub z nadwagą. Dzieciom tym należy zalecać wykluczenie soków owocowych z diety. Ocena ilości wypijanych soków owocowych jest również istotna w przypadku zgłoszenia się dziecka z przewlekłą biegunką, skarżącego się na nadmierną ilość gazów jelitowych, z bólami brzucha czy wzdęciami.