Skuteczność leków przeciwbólowych po operacji

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Poonai N, Datoo N, Ali S i wsp. Oral morphine versus ibuprofen administered at home for postoperative orthopedic pain in children: a randomized controlled trial. CMAJ 2017;189:E1252-8.

Dolegliwości bólowe to jeden z najczęściej zgłaszanych problemów pooperacyjnych u pacjentów pediatrycznych, szczególnie w 1. dobie po zabiegu. Stanowią również istotny problem po wypisie i są częstą przyczyną ponownego zgłaszania się pacjenta do szpitala. Dłużej utrzymujące się dolegliwości bólowe mogą powodować u dzieci zaburzenia snu, zmiany zachowania czy dolegliwości ze strony układu pokarmowego, a także negatywnie wpływać na proces gojenia się tkanek.

Jedną z ważniejszych przyczyn niedostatecznego znieczulenia po zabiegach jest niewystarczająca siła leczenia przeciwbólowego. Z uwagi na brak standardów ambulatoryjnego leczenia przeciwbólowego pacjentów pediatrycznych po zabiegach chirurgicznych, ograniczone dane naukowe dotyczące tego zagadnienia oraz obawy związane ze stosowaniem doustnych leków opioidowych Poonai i wsp. przeprowadzili badanie kliniczne z randomizacją w celu porównania skuteczności i bezpieczeństwa ibuprofenu oraz przyjmowanej doustnie morfiny.

Do badania włączono dzieci po małych zabiegach ortopedycznych, ze względu na zaobserwowane bardzo częste występowanie w tej grupie bólu po wypisie ze szpitala. Uczestniczyło w nim 154 pacjentów (średnia wieku: 12,4 lat, SD: 3,5 roku, 71 dziewczynek), u których przeprowadzono zabieg w szpitalu dziecięcym w Ontario w Kanadzie. Kryteriami wyłączenia była nadwrażliwość na którykolwiek z podawanych leków, niewydolność nerek, zaburzenia krzepnięcia krwi, upośledzenie rozwoju, obturacyjny bezdech senny i zastosowanie znieczulenia miejscowego. Pacjentów losowo przydzielano do grupy otrzymującej ibuprofen w dawce 10 mg/kg m.c. lub do grupy przyjmującej doustnie morfinę w dawce 0,5 mg/kg m.c. Uczestnicy mogli wziąć do 8 dawek przydzielonego leku, w zależności od nasilenia dolegliwości bólowych, nie częściej jednak niż co 6 godz., w trakcie 48 godz. po wypisie.

W ramach badania, za pomocą wypełnianej przez uczestników skali obrazkowej przedstawiającej twarze o różnym wyrazie, oceniano występowanie i nasilenie dolegliwości bólowych oraz efekty działania leków przeciwbólowych. W przypadku obu leków zaobserwowano obniżenie nasilenia raportowanego przez pacjentów bólu. Równocześnie nie stwierdzono istotnych różnic w skuteczności działania przeciwbólowego pomiędzy grupami, zarówno w zmianie wyniku punktacji na skali nasilenia bólu po przyjęciu pierwszej dawki (p = 0,2), jak i po kolejnych dawkach. Istotnie więcej odnotowano natomiast działań niepożądanych wśród dzieci otrzymujących morfinę niż u pacjentów stosujących ibuprofen (69% vs 39%, p < 0,001). Najczęściej zgłaszanym problemem związanym z przyjmowaniem leku była senność (odczuwana przez 48% osób otrzymujących morfinę i 22% przyjmujących ibuprofen).

Jak podsumowują wyniki autorzy publikacji, nie stwierdzono większej skuteczności morfiny od ibuprofenu w ambulatoryjnym leczeniu przeciwbólowym u dzieci po małych operacjach ortopedycznych. Ze względu na częstsze występowanie działań niepożądanych morfiny wyniki badania wskazują na ibuprofen jako lepszy lek pierwszego rzutu u pacjentów pediatrycznych w leczeniu przeciwbólowym po małych zabiegach operacyjnych.