Długość snu a ryzyko otyłości u dzieci – wyniki metaanalizy

Autor: Ada Borowiec

Opracowanie na podstawie: Ruan H, Xun P, Cai W i wsp. Habitual sleep duration and risk of childhood obesity: systematic review and dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Scientific Reports 2015;5:16160.

Otyłość u dzieci jest niezależnym czynnikiem ryzyka chorób przewlekłych w ich późniejszym dorosłym życiu. Dlatego niezmiernie ważna jest identyfikacja zwłaszcza tych czynników ryzyka rozwoju otyłości w dzieciństwie, które podlegają modyfikacji. Jednym z nich jest długość snu.

Etiologia otyłości u dzieci jest wieloczynnikowa, a najważniejsze z nich to czynniki genetyczne, metaboliczne, środowiskowe, behawioralne, socjalne i kulturowe. Mimo że mechanizm wpływu długości snu na rozwój otyłości pozostaje tajemnicą, istnieje kilka możliwych wyjaśnień tego zjawiska. Sen ma pozytywny wpływ na układ sympatyczny i wydzielanie hormonów przez podwzgórze¹. Deprywacja snu jest związana z niskim poziomem leptyny i wysokim poziomem greliny, co sugeruje istotną rolę snu w regulacji łaknienia². Ograniczenie ilości snu jest związane z wysokim stężeniem kortyzolu w surowicy krwi, co powoduje zwiększenie apetytu i kumulacji trzewnej tkanki tłuszczowej¹. Restrykcja i deprywacja snu prowadzi do zmniejszenia poziomu hormonu stymulującego tarczycę (TSH) i co za tym idzie – spowolnienia metabolizmu. Krótszy sen oznacza zarazem więcej czasu  na jedzenie kalorycznych posiłków³. Co więcej, brak snu jest powiązany z siedzącym trybem życia, oglądaniem telewizji i podjadaniem⁴. Osoby, których odpoczynek nocny jest zbyt krótki, odczuwają senność i zmęczenie w ciągu dnia, co może powodować zmniejszenie aktywności fizycznej³. Możliwe też, że spożywają pokarmy i napoje o wyższej kaloryczności, aby zwalczyć zmęczenie³.

Celem metaanalizy opublikowanej na łamach Scientific Reports było określenie związku pomiędzy długością snu a ryzykiem nadwagi i otyłości u dzieci oraz pomiarami antropometrycznymi poprzez ilościowe podsumowanie danych z prospektywnych badań kohortowych. Autorzy analizowali bazy danych takie jak PubMed i EMBASE kwalifikując do swojej pracy 25 badań, zawierających dane 56 584 dzieci i młodzieży. Średni czas obserwacji wynosił 3,4 roku.

W powyższej pracy, zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia, nadwaga u dzieci była definiowana jako BMI (ang. body-mass index) określony dla wieku i płci pomiędzy 85 a 95 centylem, natomiast otyłość jako wartość BMI powyżej 95 centyla.

Na podstawie 7 badań określono wyższe o 76% ryzyko rozwoju nadwagi/otyłości w grupie dzieci śpiących najkrócej (około 10 godzin) w porównaniu do grupy dzieci z najdłuższym czasem snu (około 12 godzin). W grupie dzieci śpiących najkrócej zaobserwowano relatywnie większy wzrost BMI (0,25 kg/m²). Z każdą dodatkową godziną snu ryzyko rozwoju nadwagi/otyłości było o 21% niższe, a wzrost BMI zmniejszał się o 0,05 kg/m². Region, charakterystyka wiekowa, długość obserwacji nie wpływały znacząco na powyższe wyniki.

Zebrana literatura wskazuje na niewielką odwrotną korelację między długością snu i ryzykiem rozwoju nadwagi/otyłości u dzieci. Aby określić optymalne godziny snu dla wieku i płci oraz idealny wzorzec odpoczynku nocnego zapobiegający otyłości u dzieci, potrzeba więcej badań.

1. Thind H, Davies SL, Lewis T i wsp. Does short sleep lead to obesity among children and adolescents?: Current understanding and implications. Am J Lifestyle Med 2014, DOI:10.1177/1559827614533911.
2. Chaput JP, Despres JP, Bouchard C i wsp. Short sleep duration is associated with reduced leptin levels and increased adiposity: Results from the Quebec family study. Obesity 2007;15:253-261.
3. Chaput, JP. Short sleep duration promoting overconsumption of food: A reward-driven eating behavior? Sleep 2010;33:1135-1136.
4. Magee C, Caputi P, Iverson D. Lack of sleep could increase obesity in children and too much television could be partly to blame. Acta Paediatr 2014;103:e27-31.