Szybki przyrost masy ciała w 1 r.ż. jest czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 1

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Magnus MC, Olsen SF, Granström C i wsp. Infant Growth and Risk of Childhood-Onset Type 1 Diabetes in Children From 2 Scandinavian Birth Cohorts. JAMA Pediatr 2015;169(12):e153759.

Cukrzyca typu 1 jest jedną z najczęściej występujących, rozpoczynających się w dzieciństwie chorób przewlekłych. Rosnąca zapadalność na cukrzycę insulinozależną sugeruje istnienie innych czynników niż tylko dotychczas zidentyfikowane czynniki genetyczne, które predysponują do rozwoju choroby[1]. Niektóre z przeprowadzonych badań wskazują na możliwość istnienia związku pomiędzy masą ciała w 1 r.ż. a występowaniem cukrzycy typu 1, jednak ich przydatność jest ograniczona ze względu na metodologię (w większości były to badania kliniczno-kontrolne) lub badaną populację (wyłącznie dzieci z grup ryzyka). W związku z tym interesująca jest publikacja autorstwa Magnus i wsp. przedstawiająca wyniki populacyjnego badania poświęconego temu zagadnieniu[2]^,[3].

Celem badania Magnus i wsp. było określenie, czy szybszy przyrost masy ciała w 1 r.ż. jest związany ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia w przyszłości cukrzycy typu 1. Do analizy wykorzystano dane pochodzące z norweskiej kohorty, do której przystąpiło ok. 40% kobiet w ciąży w średnio 18 t.c. między czerwcem 1999 a grudniem 2008 r., oraz informacje z analogicznego duńskiego programu, w którym wzięło udział ok. 60% kwalifikujących się kobiet w latach 1996-2002. Z tych programów zebrano łącznie prawie 100 tys. kwestionariuszy, zawierających dane dotyczące pierwszych lat życia dzieci. Informacje na temat rozpoznania cukrzycy pochodziły z państwowych baz danych dotyczących osób chorych na cukrzycę. Z końcowej analizy wykluczono dzieci, u których rozpoznano cukrzycę w 1 r.ż. Średni wiek podczas zbierania danych dotyczących występowania cukrzycy wynosił 8,6 lat (4,6-14,2) dla norweskich dzieci i 13 lat (10,4-15,7) dla dzieci z Danii.

Średni przyrost masy ciała między urodzeniem a ukończeniem 1 r.ż. wynosił 6 kg, przy odchyleniu standardowym (SD) 1 kg. Hazard względny (ang. hazard ratio, HR) wystąpienia w przyszłości cukrzycy typu 1 wynosił 1,24 dla przyrostu masy ciała większego o 1 odchylenie standardowe (95% przedział ufności (CI) 1,11-1,39). Otrzymane wyniki wskazywały także na większe znaczenie dla ryzyka zachorowania zmiany masy ciała w pierwszym półroczu życia. Nie stwierdzono związku pomiędzy urodzeniową masą ciała a ryzykiem wystąpienia choroby, natomiast większa o 1 SD waga w wieku 12 miesięcy wiązała się z hazardem względnym podobnym do ustalonego w przypadku większego przyrostu masy ciała (HR 1,26, 95% CI 1,10-1,44). Nie zaobserwowano związku pomiędzy przyrostem długości ciała w 1 r.ż. a ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 1 (średnio wynosił on 25 cm).

Wśród potencjalnych mechanizmów mogących tłumaczyć zaobserwowane zależności autorzy wymieniają czynniki genetyczne, epigenetyczne oraz występowanie cukrzycy typu 1 u matki w czasie trwania ciąży. Przeciwko znaczeniu teorii o dominującym wpływie czynników genetycznych związanych równocześnie z ryzykiem cukrzycy oraz z większą masą ciała przemawia fakt, że znane warianty genetyczne zwiększające ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1 predysponują jednocześnie do występowania niższej masy ciała w pierwszych 2 latach życia[4]. Brakuje również dowodów na istnienie mechanizmów epigenetycznych mogących potwierdzać poczynione przez autorów obserwacje. Występowanie cukrzycy typu 1 u matki w czasie ciąży jest zbyt rzadkie, by móc być przyczyną omawianej korelacji, o czym świadczy zupełnie minimalny wpływ tego czynnika (i innych potencjalnych środowiskowych zmiennych zakłócających) na ostateczny wynik. Za najbardziej prawdopodobne wytłumaczenie obserwowanych zależności autorzy publikacji uznali zwiększone zapotrzebowanie na insulinę u dzieci szybciej przybierających na wadze. Istnieją przesłanki świadczące o większej wrażliwości na uszkodzenia komórek β wydzielających ten hormon[5]. Związek pomiędzy przyrostem masy ciała a większym ryzykiem cukrzycy typu 1 może także wynikać z zaburzeń w składzie mikrobioty jelitowej[6] lub z trwającego procesu zapalnego[7].

Wyniki badania Magnus i wsp. wspierają hipotezę o wpływie przyrostu masy ciała na ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1. Może to wskazywać na znaczenie w patogenezie choroby czynników środowiskowych obecnych we wczesnych etapach życia.