Pobieranie moczu u dzieci poniżej 3. miesiąca życia

Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Labrosse M, Levy A, Autmizguine J i wsp. Evaluation of a New Strategy for Clean-Catch Urine in Infants. Pediatrics 2016;doi:10.1542/peds.2016-0573.

Zakażenie układu moczowego (ZUM) to jedna z najczęściej występujących poważnych infekcji bakteryjnych u niemowląt i małych dzieci. Jest rozpoznawane u ok. 7% pacjentów pediatrycznych w wieku od 2 do 24 miesięcy zgłaszających się do lekarza z powodu gorączki o nieznanej etiologii[1]. W diagnostyce ZUM za standard uważa się pobieranie próbki moczu poprzez nakłucie nadłonowe lub po zacewnikowaniu. Ze względu jednak na inwazyjność tych metod preferowane jest pobranie moczu w inny sposób.

Pobieranie moczu do przyklejanego do skóry woreczka wiąże się z dużym ryzykiem zanieczyszczenia próbki. Obecnie promowane jest bezpośrednie łapanie moczu do zbiornika w trakcie mikcji (ang. clean-catch), jednak jest to metoda czasochłonna i często sprawiająca rodzicom problemy. W 2013 r. Herreros i wsp. opublikowali pracę opisującą szybką, bezpieczną i efektywną metodę zbierania czystej próbki moczu w czasie mikcji od noworodków[2]. Na łamach Pediatrics w 2016 r. ukazała się publikacja przedstawiająca wyniki badania oceniającego skuteczność tej metody u niemowląt < 6. m.ż. oraz częstość występowania zanieczyszczenia pobranego materiału.

Opisana przez Herrerosa i wsp. metoda polega na podawaniu dziecku płynów, a następnie na nieinwazyjnej stymulacji pęcherza. Po 20 min karmienia oczyszcza się narządy płciowe niemowlęcia. Następnie rodzic unosi dziecko, trzymając je pod pachami – u chłopców kończyny dolne powinny swobodnie zwisać, u dziewczynek zaś być zgięte w stawach biodrowych. W tej pozycji druga osoba stymuluje mikcję, oklepując okolicę nadłonową przez 30 sek. z częstością 100/min, a następnie przez kolejne 30 sek. masując okolicę kręgosłupa lędźwiowego okrężnymi ruchami. W badaniu Labrosse i wsp. czynności te, wykonywane naprzemiennie, stosowano przez maksymalnie 5 min.

W przeprowadzonym przez Labrosse i wsp. prospektywnym, kohortowym badaniu wzięło udział 126 niemowląt < 6. m.ż. (mediana wieku 55 dni; 64 chłopców). Najczęstszym wskazaniem do pobrania moczu była gorączka o nieznanej przyczynie (u 77 pacjentów). U 11 dzieci rozpoznano ZUM. W wyniku zastosowania metody stymulacji mikcji w ciągu 5 min oklepywania okolicy nadłonowej i masowania okolicy lędźwiowej mocz udało się zebrać u 66 pacjentów (52%). U 4 z nich jednak pobrany materiał nie nadawał się do badania ze względu na niewystarczającą ilość moczu (u 3 dzieci) lub zanieczyszczenie kałem (u 1 pacjenta). W związku z tym zadowalające próbki moczu udało się zebrać od 62 pacjentów (49%; 95% CI 40-58%); mediana czasu oczekiwania na mikcję wynosiła 45 sek. (1. kwartyl – 14 sek.; 3. kwartyl − 158 sek.). Jedynie wiek w istotny statystycznie sposób wpływał na efektywność stosowanej metody – tylko u 26% niemowląt w wieku 91-180 dni udało się skutecznie pobrać próbkę moczu. Zanieczyszczenie moczu bakteriami stwierdzono u 16% pacjentów (95% CI 8-27%), u których udało się pobrać mocz metodą clean-catch.

Autorzy publikacji zauważają, że w porównaniu z 2 wcześniej wykonywanymi badaniami oceniającymi skuteczność metody pobudzania mikcji, w których mocz udało się pobrać od 86 i 78% noworodków^2,[3], rzadziej udawało im się zebrać materiał od dzieci w tej grupie wiekowej (61%). Sugerują oni, że różnica ta może wynikać z niewykluczenia przez nich dzieci przyjmujących niewielkie ilości pokarmu. Odsetek zanieczyszczonych próbek moczu wśród materiałów zebranych metodą clean-catch nie był istotnie statystycznie różny od wyników w grupie pacjentów, od których mocz pobierano metodą inwazyjną (6%; 95% CI: 3-15%) ani od doniesień dotyczących zanieczyszczania moczu pobranego przez cewnik (stwierdzanego u 12-14% pacjentów), natomiast był znacząco niższy niż w przypadku zbierania moczu do woreczka (44-46%). Labrosse i wsp. podsumowują zebrane wyniki stwierdzeniem, iż metoda stymulacji mikcji i bezpośredniego łapania moczu do pojemnika jest szybkim i efektywnym sposobem pobierania moczu do badania u niemowląt < 90. d.ż.