Wykorzystanie USG płuc na pediatrycznych oddziałach ratunkowych

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Varshney T, Mok E, Shapiro AJ i wsp. Point-of-Care Lung Ultrasound in Young Children with Respiratory Tract Infections and Wheeze. Emerg Med J 2016;33(9):603-610.

Zaburzenia oddychania, którym towarzyszy świszczący oddech, są często stwierdzanymi na pediatrycznych oddziałach ratunkowych objawami u małych dzieci. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić m.in. zapalenie oskrzelików, astmę oraz zapalenie płuc. Prawidłowe rozpoznanie przyczyny obserwowanych objawów jest szczególnie istotne ze względu na diametralnie różne postępowanie terapeutyczne w wyżej wymienionych jednostkach chorobowych. Badanie fizykalne cechuje się jedynie umiarkowaną dokładnością diagnostyczną. Nie ma również dostępnych szybkich badań dodatkowych, które mogłyby ułatwić rozpoznanie choroby – przeprowadzenie badań spirometrycznych w diagnostyce astmy jest niemożliwe u małych dzieci, natomiast wykonanie RTG klatki piersiowej nie jest zalecane w diagnostyce zapalenia oskrzelików (można je rozważyć w przypadku podejrzenia zapalenia płuc, jednak wiąże się to z ekspozycją pacjenta na promieniowanie jonizujące). W ostatnich latach coraz większym zainteresowaniem cieszy się zastosowanie ultrasonografii w diagnostyce chorób płuc. Dotychczas przeprowadzano badania kliniczne oceniające przydatność tej metody u dorosłych pacjentów w ciężkim stanie oraz u noworodków. W 2016 r. na łamach Emergency Medicine Journal ukazały się wyniki przeprowadzonego przez Varshneya i wsp. badania, którego celem było opisanie objawów stwierdzanych podczas przezklatkowego ultrasonograficznego badania płuc (PUBP) u dzieci ≤ 2. roku życia zgłaszających się do pediatrycznych oddziałów ratunkowych z powodu zaburzeń oddychania i świszczącego oddechu oraz ocena związku wyników PUBP z ostatecznym rozpoznaniem.

W badaniu wzięło udział 94 dzieci ≤ 2. r.ż. z objawami infekcji dróg oddechowych (nieżyt nosa i/lub kaszel) i świszczącym oddechem badanych na pediatrycznym oddziale ratunkowym między październikiem 2013 a lipcem 2014 r. Podczas przezklatkowego ultrasonograficznego badania płuc oceniano obecność objawów opisanych w międzynarodowych rekomendacjach[1]: ślizgania, artefaktów linii A, licznych artefaktów linii B, konsolidacji podopłucnowych (dużych, tj. ≥ 1 cm, lub małych − < 1 cm), nieprawidłowej linii opłucnej oraz obecności płynu w jamie opłucnej. Jako nieprawidłowy wynik PUBP uznawano obecność ≥ 1 z objawów: konsolidacji, płynu, nieprawidłowości linii opłucnej lub ≥ 3 artefaktów linii B w jednej przestrzeni międzyżebrowej.

Spośród 94 dzieci uczestniczących w badaniu u 77% rozpoznano zapalenie oskrzelików, u 15% astmę, u 4% zapalenie płuc, a u pozostałych 4% astmę i zapalenie płuc. Nieprawidłowy wynik PUBP stwierdzono u 42% pacjentów (u 80% z nich odnotowano liczne artefakty linii B, u 64% konsolidacje, u 10% nieprawidłową linię opłucnej i u 18% płyn w jamie opłucnej). 46% pacjentów z rozpoznanym zapaleniem oskrzelików, wszystkie dzieci z zapaleniem płuc oraz 50% pacjentów z zapaleniem płuc i astmą miało nieprawidłowy wynik PUBP. U żadnego z 14 dzieci z rozpoznaną astmą nie stwierdzono nieprawidłowych objawów w USG płuc. W porównaniu z dziećmi wypisanymi do domu większy odsetek pacjentów przyjętych do szpitala miał nieprawidłowy wynik PUBP (67% vs 40%). U ponad ¼ pacjentów (z których 54% miało nieprawidłowy wynik USG płuc) wykonano RTG klatki piersiowej – u 57% dzieci, u których stwierdzono nieprawidłowości w USG, opisano również zmiany w obrazie RTG. U jednego pacjenta odnotowano występowanie dużej konsolidacji podopłucnowej w USG, podczas gdy nie stwierdzono żadnych zmian na zdjęciu RTG klatki piersiowej.

Stwierdzenie zmian w PUBP u wszystkich pacjentów z zapaleniem płuc jest zgodne z wcześniejszymi doniesieniami dotyczącymi stosowania USG w diagnostyce chorób układu oddechowego. Również brak zmian w USG płuc u dzieci z astmą odpowiada wynikom wcześniejszych badań. Publikacja Varshneya i wsp. wskazuje, że przezklatkowe ultrasonograficzne badanie płuc u pacjentów pediatrycznych z objawami ze strony układu oddechowego może pomóc wykluczyć zapalenie płuc (w przypadku braku zmian w PUBP) lub wskazywać na inną niż astma przyczynę objawów (gdy stwierdzane są zmiany w USG). Przy interpretacji tych wyników należy jednak zwrócić uwagę na niewielką liczbę uczestników badania – w celu ich potwierdzenia konieczne jest przeprowadzenie kolejnych badań.