Spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w ciąży a ryzyko astmy u dziecka

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Bisgaard H, Stokholm J, Chawes BL i wsp. Fish Oil-Derived Fatty Acids in Pregnancy and Wheeze and Asthma in Offspring. N Engl J Med 2016;375:2530-2539.

Dieta matki w czasie ciąży wpływa na zdrowie jej dziecka. Wyniki przeprowadzonego niedawno badania wskazują, że suplementacja diety kobiet w ciąży wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi (WNKT) omega-3 w 3. trymestrze może zmniejszać ryzyko nawracających epizodów świszczącego oddechu, astmy i infekcji dolnych dróg oddechowych w pierwszych latach życia dziecka.

W ostatnich dekadach zapadalność na astmę oskrzelową w krajach zachodnich podwoiła się, a choroba często rozwija się już we wczesnym dzieciństwie. W tym samym czasie doszło do istotnych zmian w diecie mieszkańców tych regionów. Zaobserwowano wzrost spożycia WNKT omega-6 i spadek spożycia WNKT omega-3, a w szczególności długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (ang. long-chain polyunsaturated fatty acids, LC-PUFA) – kwasu  eikozapentaenowego (ang. eicosapentaenoic acid, EPA) i  dokozaheksaenowego (ang. docosahexaenoic acid, DHA).

W związku z wynikami badań obserwacyjnych, sugerującymi związek pomiędzy niską zawartością ω-3 LC-PUFA w diecie kobiet w ciąży a wyższym ryzykiem rozwoju astmy u ich dzieci, Bisgaard i wsp. przeprowadzili badanie kliniczne z randomizacją i podwójnie ślepą próbą w celu oceny wpływu suplementacji diety ciężarnych ω-3 LC-PUFA w 3. trymestrze na ryzyko astmy oskrzelowej i występowania epizodów świszczącego oddechu. Warto podkreślić, że środki na przeprowadzenie badania pochodziły wyłącznie z programu Copenhagen Prospective Study on Asthma in Childhood (COPSAC) i nie było ono sponsorowane lub w inny sposób związane z firmami farmaceutycznymi lub innymi podmiotami produkującymi suplementy diety zawierające ω-3 LC-PUFA. Publikacja prezentująca  wyniki badania ukazała się w grudniu 2016 r. na łamach New England Journal of Medicine.

W przeprowadzonym w Danii badaniu wzięło udział 695 dzieci, których matki od 24. tygodnia ciąży do końca 1. tygodnia połogu otrzymywały dziennie 2,4 g ω-3 LC-PUFA (pochodzące z ryb; 55% EPA, 37% DHA) lub placebo (oliwa z oliwek; 72% kwasu oleinowego ω-9, 12% kwasu linolowego ω-6). W badaniu zastosowano bardzo wysokie dawki LC-PUFA, odpowiadające ok. 10x ich średniej spożywanej ilości przez mieszkańca Danii i ok. 20x średniego dziennego spożycia w Stanach Zjednoczonych. 71% uczestniczek przyjęło > 80% przekazanych im kapsułek; w stopniu stosowania się do zaleceń lekarzy nie występowały istotne statystycznie różnice pomiędzy grupą interwencyjną a kontrolną. U kobiet z grupy interwencyjnej w wyniku suplementacji diety ω-3 LC-PUFA stwierdzono wzrost średniego stężenia EPA i DHA w surowicy w odniesieniu do całkowitej zawartości kwasów tłuszczowych w surowicy od 4,9 ± 1,3% do 6,1 ± 2,0%, natomiast w grupie kontrolnej odnotowano spadek tych wartości ze średnio 4,9 ± 1,2% do 3,7 ± 1,1%. Dzieci obserwowano w kierunku rozwoju astmy oskrzelowej, utrzymywania się epizodów świszczącego oddechu, zaostrzeń astmy, infekcji dolnych dróg oddechowych, alergii i wyprysku przez pierwszych 5 lat życia (planowana jest dalsza obserwacja uczestników badania; 3 lata obserwacji ukończyło 96% dzieci, 5 lat 93%). W tym czasie wizyty kontrolne u pediatry odbywały się po ukończeniu 1. tygodnia życia, 1., 3., 6., 12., 18., 24., 30. i 36. miesiąca życia, a następnie co roku. Dodatkowe wizyty odbywały się w przypadku wystąpienia ostrych dolegliwości ze strony układu oddechowego lub alergii.

U 136 z 695 (19,6%) uczestniczących w badaniu dzieci w ciągu pierwszych 5 lat życia rozpoznano astmę oskrzelową lub utrzymujące się świsty oddechowe. Ryzyko rozpoznania tych zaburzeń u dzieci, których matki w 3. trymestrze ciąży otrzymywały ω-3 LC-PUFA, było niższe niż u dzieci kobiet z grupy kontrolnej (16,9% vs 23,7%; HR 0,69; 95% CI 0,49-0,97; p = 0,035). Względna redukcja ryzyka wynosiła 30,7%, a efekt ten i jego istotność statystyczna nie ulegały większym zmianom w przypadku uwzględnienia dodatkowych czynników, takich jak płeć, suplementacja dużymi dawkami witaminy D czy zaopatrzenie organizmu w EPA i DHA przed przystąpieniem do badania. Największe różnice pomiędzy grupami występowały u dzieci matek, które, przystępując do badania, miały niskie stężenia EPA i DHA w surowicy – w tej podgrupie u dzieci, których matki otrzymywały ω-3 LC-PUFA, ryzyko astmy wynosiło 17,5%, podczas gdy u dzieci matek przyjmujących placebo wynosiło 34,5% (HR 0,46; 95% CI 0,25-0,83; p = 0,011). Suplementacja ω-3 LC-PUFA u matek w 3. trymestrze ciąży prowadziła również do mniejszej niż w grupie kontrolnej zapadalności na infekcje dolnych dróg oddechowych (31,7% vs 39,1%; HR 0,75; 95% CI 0,58-0,98; p = 0,033). Nie odnotowano natomiast wpływu stosowanej suplementacji diety na ryzyko występowania zaostrzeń astmy, wyprysku lub alergii.

Jak podsumowują autorzy publikacji, przeprowadzone przez nich badanie wskazuje, że w duńskiej populacji suplementacja diety kobiet w ciąży ω-3 LC-PUFA jest związana ze znacząco mniejszym ryzykiem rozwoju astmy oskrzelowej i występowania epizodów świszczącego oddechu. Największy, redukujący ryzyko zachorowania wpływ interwencji odnotowano u dzieci kobiet, u których w ciąży występowały niskie stężenia EPA i DHA w surowicy.