Ryzyko chorób nowotworowych u pacjentów pediatrycznych po przeszczepach

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Yanik EL, Smith JM, Shiels MS i wsp. Cancer Risk After Pediatric Solid Organ Transplantation. Pediatrics 2017;139(5):e20163893.

U pacjentów, którym przeszczepiono organy, występuje podwyższone ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe, w dużej mierze wynikające z długotrwałej terapii immunosupresyjnej wymaganej po zabiegu. Problematyka ta została dotychczas lepiej przebadana w populacji osób dorosłych, jednak wnioski pochodzące z tych badań nie mogą być łatwo odnoszone do pacjentów pediatrycznych. Skutki transplantacji u dzieci mogą być inne ze względu na fakt, że ich układ immunologiczny nie jest w pełni rozwinięty, a także z powodu odmiennej u nich częstości występowania poszczególnych chorób nowotworowych. Wśród pacjentów pediatrycznych jak dotąd udokumentowano występowanie wyższego niż w populacji ogólnej ryzyka zachorowania na choroby nowotworowe oraz stwierdzono szczególnie podwyższoną zapadalność na chłoniaki nieziarnicze. Opublikowana w 2017 r. na łamach czasopisma Pediatrics praca Yanik i wsp. dostarcza nowych danych dotyczących ryzyka zachorowania na inne typy nowotworów u dzieci po przeszczepie organu oraz wskazuje na kluczową rolę wirusa Epsteina-Barr (ang. Epstein-Barr virus, EBV) w patogenezie tych chorób.

W celu oceny ryzyka zachorowania na choroby nowotworowe u pacjentów pediatrycznych, którym przeszczepiono narządy, badacze przeanalizowali informacje pochodzące z bazy danych dotyczących wszystkich osób po transplantacji w USA w latach 1987-2011 oraz informacje zebrane w 16 stanowych lub regionalnych rejestrach chorób nowotworowych. W ramach badania dokonano analizy danych prawie 17 tys. pacjentów, u których przed 18. rokiem życia przeszczepiono narząd i którzy żyli w regionach objętych rejestracją chorób nowotworowych. Najczęściej przeszczepianym organem były nerki (44%), a kolejnymi wątroba (32%) oraz serce i/lub płuca (21%). Spośród 16 732 osób, którym w wieku dziecięcym przeszczepiono organ (w tej grupie wykonano łącznie 17 958 transplantacji), u 392 rozpoznano chorobę nowotworową (średni okres, w którym dostępne były dane, wynosił 4 lata; rozstęp kwartylny: 1-7 lat; najdłuższy czas obserwacji: 22 lata). Mediana wieku w momencie rozpoznania wynosiła 12 lat; w 18% przypadków chorobę zdiagnozowano u pacjentów w wieku ≥ 18 lat. Mediana czasu od transplantacji do rozpoznania choroby wynosiła 2,5 roku (rozstęp kwartylny: 0,6-6,2 lat).

Większość z rozpoznanych chorób nowotworowych w badanej populacji stanowiły chłoniaki nieziarnicze (n = 279; 71%), a najczęściej rozpoznawanym podtypem były chłoniaki rozlane z dużych komórek B (ang. diffuse large B-cell lymphoma, DLBCL; n = 178). Ryzyko zachorowania na ten nowotwór było najwyższe u dzieci w wieku < 5 lat w momencie przeszczepiania narządu, u dzieci EBV  surowiczoujemnych oraz w przypadku przeszczepu jelit. Kolejnymi pod względem częstości rozpoznawania nowotworami były chłoniak Hodgkina (n = 30; 8%) i białaczka (n = 16; 4%), najczęściej ostra białaczka limfoblastyczna (n = 9).

Zapadalność na wszystkie choroby nowotworowe wśród pacjentów pediatrycznych po transplantacji była 19-krotnie wyższa niż w populacji ogólnej (95% CI: 17,3-21,1). Częstość występowania nieziarniczych chłoniaków, chłoniaka Hodgkina i białaczki była w tej populacji odpowiednio 212, 19 i 4 razy wyższa niż w populacji ogólnej. Poza tym stwierdzono również wyższą zapadalność tej grupy pacjentów na szpiczaka oraz nowotwory nerek, tarczycy, wątroby, jąder, tkanek miękkich, jajników, pęcherza moczowego i sromu, jednak dane te oparte są na niewielkiej liczbie przypadków.

Jak podsumowują pracę autorzy publikacji, zebrane dane wskazują na istotnie podwyższoną zapadalność na choroby nowotworowe u dzieci po przeszczepie narządu. Najczęściej rozpoznawane w tej populacji są chłoniaki nieziarnicze, a ryzyko ich rozwoju jest najwyższe w 1. roku po transplantacji oraz u pacjentów EBV seronegatywnych przed zabiegiem.