Czy antybiotykoterapia u pacjentów z zapaleniem wyrostka robaczkowego jest równie skuteczna co leczenie operacyjne?

Autor: Jędrzej Sarnecki

Opracowanie na podstawie: Harnoss JC, Zelienka I, Probst P i wsp. Antibiotics versus surgical therapy for uncomplicated appendicitis: systematic review and meta-analysis of controlled trials. Ann Surg 2017;265:889-900.

Nieoperacyjne leczenie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego nie jest nową metodą postępowania − pierwsze pojedyncze opisy przypadków czy serii przypadków skutecznego leczenia pochodzą już z lat 50. XX w.[1]. W związku z coraz częstszymi próbami stosowania antybiotykoterapii u pacjentów z zapaleniem wyrostka robaczkowego możliwe było przeprowadzenie metaanalizy wyników badań i porównanie efektywności, bezpieczeństwa i kosztów tej metody ze złotym standardem postępowania, jakim jest appendektomia.

W ramach metaanalizy, której wyniki zostały opublikowane w maju 2017 r. na łamach Annals of Surgery, Harnoss i wsp. dokonali systematycznego przeglądu piśmiennictwa w celu identyfikacji badań klinicznych, w ramach których porównywano podejście zachowawcze z leczeniem chirurgicznym u pacjentów z niepowikłanym zapaleniem wyrostka robaczkowego. Do analizy włączono wyniki 4 badań klinicznych z randomizacją oraz 4 badań kohortowych, w których uczestniczyło łącznie 2551 pacjentów (1312 w grupach, w których rozpoczęto leczenie od antybiotykoterapii, i 1239 w grupach, w których postępowaniem z wyboru była operacja). Nie stwierdzono występowania istotnych statystycznie różnic w zakresie wieku i płci pomiędzy pacjentami leczonymi zachowawczo a leczonymi zabiegowo. Pacjenci biorący udział w badaniach byli w wieku od 13 do 75 lat, średnia wynosiła 33 lata. 2/3 pacjentów zostało zoperowanych metodą otwartą, u pozostałych przeprowadzono zabiegi laparoskopowe (dane z 5 publikacji, w których podano te informacje). W 7 z 8 badań okres obserwacji pacjentów trwał rok, w 1 badaniu dane dotyczące uczestników zbierano wyłącznie przez 30 dni.

Wyniki analizy dostępnego piśmiennictwa wskazują na większą efektywność leczenia i rzadsze występowanie powikłań u pacjentów leczonych chirurgicznie. Leczenie zostało uznane za skuteczne u > 99% uczestników badań po appendektomii i u 73% pacjentów otrzymujących antybiotyki (RR: 0,75, 95% CI: 0,70-0,79, p < 0,001). Skuteczne leczenie bez powikłań stwierdzono u 89% pacjentów po operacji i u 68% uczestników leczonych antybiotykami. U 26,5% pacjentów z grup leczonych zachowawczo w ciągu roku usunięto operacyjnie wyrostek robaczkowy, u ponad połowy z nich zabieg miał miejsce w trakcie pierwszej hospitalizacji.

Średni czas pobytu w szpitalu pacjentów leczonych zabiegowo był krótszy niż chorych otrzymujących antybiotyki (dane na podstawie 4 badań klinicznych z randomizacją). Częste nawracanie objawów i konieczność wykonania operacji w ciągu roku od zachorowania u ponad 25% osób pierwotnie leczonych zachowawczo wskazują na jednak niższe koszty leczenia zabiegowego. Co więcej, niski odsetek błędnie rozpoznanego zapalenia wyrostka robaczkowego (co było możliwe do oceny jedynie u pacjentów po zabiegach, wynosiło ok. 6%) sugeruje, że niepotrzebne appendektomie zdarzają się rzadko.

Jak podsumowują autorzy publikacji, otrzymane wyniki wskazują na większą efektywność i bezpieczeństwo leczenia operacyjnego ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Nie ma obecnie dowodów uzasadniających rutynową antybiotykoterapię w leczeniu pacjentów z takim rozpoznaniem.