Jak zdrowo żywić dziecko po 1. roku życia?

Opracowano na podstawie: Weker H. i wsp., "Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia", Instytut Matki i Dziecka, 2013

Materiał udostępniony dzięki uprzejmości: http://www.1000dni.pl/

Kształtowanie upodobań i nawyków żywieniowych w 1000 pierwszych dni

Pierwsze lata życia dziecka to okres bardzo istotny dla kształtowania późniejszych upodobań i nawyków żywieniowych dziecka [1]. 1000 pierwszych dni, ten szczególny etap wzrostu i rozwoju, trwa nadal po pierwszym roku życia dlatego dieta powinna być dostosowana do wyjątkowych potrzeb dziecka. W tym wieku dzieci powinny otrzymywać 4-5 posiłków, 3 główne i 1-2 uzupełniających. Kluczową zasadą jest szanowanie apetytu dziecka, ponieważ ma to pozytywny wpływ na regulację mechanizmów głodu i sytości, więc zaprocentuje na przyszłość. Warto kontynuować karmienie piersią, gdyż mleko mamy jest nadal bardzo wartościowe i zawiera wiele składników odżywczych. Wraz z wiekiem dziecka stopniowo zmniejsza się liczba karmień, a zwiększa posiłków.

Indywidualne potrzeby dziecka na pierwszym miejscu

Posiłki główne to śniadanie, obiad i kolacja, a uzupełniające to drugie śniadanie i podwieczorek, ale także zdrowe przekąski, które aktywne dziecko jada między posiłkami. Wraz z wkraczaniem w życie nowych potraw częstość karmienia naturalnego będzie się zmniejszać, dziecko kończące 1. rok życia powinno otrzymywać w ciągu doby maksymalnie 3 porcje mleczne [2]. Co ważne prawidłowe żywienie powinno uwzględniać przy planowaniu posiłków indywidualne potrzeby dziecka, a do ich przygotowania użyć nieprzetworzonych produktów wysokiej jakości. Pamiętaj także by uzupełnieniem płynów była głównie woda.

Uwaga na niedobory

Przygotowując posiłki należy pamiętać, że u dziecka po 1 roku życia wzrasta zapotrzebowanie na witaminę D i wapń [3]. Zapotrzebowanie na żelazo jest również bardzo wysokie, w przeliczeniu na kilogram masy ciała aż cztery razy wyższe niż u osób dorosłych [4]! Dlatego dalej trzeba pamiętać o tym, żeby w diecie dziecka znajdowały się produkty które dostarczają z dietą ten składnik, czyli mięso, ryby, jaja, zielone warzywa a przy tym owoce bogate w witaminę C, która wspomaga wchłanianie żelaza z produktów roślinnych. Nieodpowiednio zbilansowana dieta może doprowadzić do niedoborów niekorzystnych dla zdrowia. W praktyce wiemy, że jest to w Polsce realny problem: 42% małych dzieci otrzymuje za mało wapnia, 94% niewystarczająco witaminy D a co trzeci junior- za mało jodu  w diecie [5]. A w tym okresie witamina D i wapń potrzebne są do prawidłowego rozwoju kości [4] a więc pewnego stawiania pierwszych kroków. Żelazo i jod wspomagają funkcje poznawcze dziecka [6], a witamina C i A wzmacnia odporność [7,8]. Dlatego tak istotną rzeczą jest właściwie zbilansowana dieta.

Śniadanie dla rocznego dziecka

Jest bardzo ważnym posiłkiem, od którego dziecko powinno zaczynać każdy dzień. Śniadanie powinno dostarczać dziecku około 25% z ogólnej puli energii zalecanej do spożycia w ciągu dnia. Podstawowym składnikiem śniadania dziecka po 1. roku życia powinny być produkty mleczne: jogurt, kefir, niesłodzone kakao, mleko modyfikowane. Ważnym elementem diety dzieci po pierwszym roku życia jest mleko modyfikowane typu Junior, gdyż dzięki zawartości m.in. wapnia, żelaza i witaminy D uzupełnia dietę w te deficytowe często składniki. Oprócz tego podawaj mu inne produkty zawierające białko, takie jak jaja czy chude mięso. Urozmaicaj rodzaje podawanego pieczywa. Dodatkiem do każdego śniadania powinny być warzywa lub owoce.

Obiad dla dzieci

Obiad dziecka powinien być najbardziej energetycznym posiłkiem ze wszystkich podawanych w ciągu dnia. Powinien zawierać zupę warzywną oraz drugie danie. Drugie danie powinno składać się z mięsa (mogą to być ryby, drób, ale także jajka, czasem rośliny strączkowe), produktów zbożowych, jak kasze i makarony, ale też z ziemniaków. Nieodłącznym elementem obiadu jest duża porcja warzyw, np. w postaci ugotowanej, surówek czy ulubionej przez dzieci formy warzyw pokrojonych w słupki, do jedzenia ręką. Gdy dziecko nie przepada za warzywami podawaj je jako pierwsze, przed obiadem, gdy jest głodne. Za wszelką cenę unikaj ciężkostrawnych produktów, soli i smażenia, organizm małego dziecka nie jest jeszcze gotowy na tego typu „dorosłą żywność”. Obiad możesz zakończyć lekkim, wartościowym deserem, np.  porcją świeżych owoców.

Kolacja dla roczniaka

Na kolację podawaj dziecku lekkostrawne produkty, najlepiej gotowane, o wysokiej zawartości składników odżywczych. Posiłek może zawierać chude mięso, kefiry, jogurty, może być to też standardowa kanapka, na przykład z warzywami i twarogiem, a wieczorna szklanka ciepłego mleka może działać uspokajająco i wyciszająco. Pora jedzenia kolacji zależy od stylu życia rodziców i często bywa ona łączona np. z posiłkiem obiadowo-kolacyjnym rodziców po ich powrocie z pracy, dlatego czasami bywa tak, że dla dzieci jest to drugi obiad. Pamiętaj, żeby brać pod uwagę tego typu indywidualne czynniki przy przygotowywaniu jadłospisu malucha.

Drugie śniadanie i podwieczorek

W ramach uzupełnienia głównych dań możesz zaproponować dziecku świeże owoce, odrobinę soku (nie więcej niż pół szklanki soku 100% dziennie [9]), przeciery owocowe i połączyć je z kleikiem czy kaszką. Dobrym pomysłem są także posiłki przygotowane na bazie mleka, jogurtu lub twarożku. Jako dodatków możesz użyć zmielonych orzechów lub migdałów. Unikaj w diecie dziecka tych deserów i posiłków, które zawierają cukier lub duże ilości tłuszczu.

Przekąski

Podawaj je Twojemu dziecku, jeśli jest bardzo aktywne. Potrzebuje ono wtedy więcej energii, bo więcej jej zużywa. Najzdrowsze przekąski to kawałki owoców (jabłko, pomarańcza, banan) lub ugotowanych warzyw (marchew, kalafior), a także plasterki sera lub jogurt. Kajzerka, drożdżówka, czy chrupki kukurydziane to nie jest dobry wybór.

Podsumowując pamiętaj o tym by Twoje dziecko zjadało posiłki regularnie, a jego dieta była zbilansowana i urozmaicona. Jego potrzeby są bardzo duże, więc wybiórczość w jedzeniu może doprowadzić do niedoborów. Pamiętaj także złotą zasadę która mówi, że “Ty decydujesz o tym co dziecko zje, kiedy i jak jedzenie będzie podane. Dziecko decyduje czy posiłek zje i ile zje”[10]. Zaufaj swojemu dziecku, a będziesz mieć pewność, że nie jest przekarmione ani niedożywione.

Przypisy

1. Weker H., Barańska M., Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym. Warszawa 2014, s29.
2. Szajewska H. i wsp., Karmienie piersią. Stanowisko PTGHiŻD. Standardy Medyczne Pediatria, 2016, 13.1 9-24.
3. Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa 2017
4. Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa 2017
5. Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok",Instytut Matki i Dziecka, 2017.
6. Jauregi-Lobera I., Iron deficiency and cognitive functions, Neuropsychatr Dis Treat. 2014, 10, 2087-2095
7. Ross C., Vitamin A and retinoic acid in T cell–related immunity–. The American Journal of Clinical Nutrition, 2012, 96.5: 1166S-1172S.
8. Maggini, S., Wenzlaff, S., Hornig, D. Essential role of vitamin C and zinc in child immunity and health. Journal of International Medical Research, 2010, 38(2), 386-414.
9. Heyman MB, Abrams SA, Section on gastroenterology, hepatology and nutrition, Committee on Nutrition. Fruit juice in infants, children and adolescents: current recommendations. Pediatrics 2017;139:e20170967
10. Szajewska i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA  2014  T. 11  321-338